Ένας από τους πιο σεβάσμιους αρχαίους θεούς είναι ο θεός Ήλιος. Ο Ήλιος είναι
γιος του Τιτάνα Υπερίωνα και της Τιτανίδας Θείας και αδελφός της Σελήνης και την
Ηούς (Αυγής). Εκτός από θεός της ηλιακής ακτινοβολίας, ο Ήλιος είναι προστάτης
των όρκων μιας και πολύ συχνά στην αρχαιότητα οι άνθρωποι ορκίζονταν σε αυτόν
που τα πάντα θωρεί (ουδέ κρυπτό υπό τον Ήλιο). Ακόμη ο Ήλιος είναι αυτός που χαρίζει
την όραση και έτσι θεωρείται ο προστάτης της.
Οι αρχαίοι Έλληνες φαντάζοντας τον θεό Ήλιο ως έναν νέο, χωρίς γενειάδα, ο
οποίος φορούσε μία ρόμπα και στο κεφάλι του έφερε ένα αστραφτερό
φωτοστέφανο. Έτσι οδηγούσε το χρυσό του άρμα, το οποίο έσερνα τέσσερα άλογα
(συνήθως φτερωτά). Κάθε πρωί αναδυόταν από το χρυσό παλάτι που κατοικούσε,
στην ανατολή, στην κοίτη του ποταμού Ωκεανού και φτάνοντας το μεσημέρι στο
ανώτατο του σημείο (μεσουράνημα), κατέληγε αργά το απόγευμα στην Δύση, στην
γη των Εσπερίδων. Εκεί κατέβαινε και μεταφερόταν στο παλάτι του για να
ξαναρχίσει την άλλη μέρα ξανά το ταξίδι του.
Ο Ήλιος βοήθησε τον Δία και τους υπόλοιπους Ολύμπιους στην κατάληψη της
εξουσίας κατά την Τιτανομαχία. Στην μοιρασιά του κόσμου όμως αργότερα
απουσίαζε. Έτσι διαμαρτυρήθηκε στον Δία που δεν τον θυμήθηκαν και δεν του
έδωσαν τίποτα. Τότε ο Δίας μην έχοντας αφήσει κάτι εκτός της μοιρασιάς για να του
δώσει, φανέρωσε μία νέα γη για τον Ήλιο. Ήταν η Ρόδος που αναδύθηκε από τον
βυθό της θάλασσας, που προσφέρθηκε στον Ήλιο, ο οποίος αφού την στέγνωσε
πρώτα με τις ακτίνες του στη συνέχεια της χάρισε την λάμψη του. Στην Ρόδο η
λατρεία του Ήλιου ήταν πολύ διαδεδομένη. Ένα από τα εφτά θαύματα του αρχαίου
κόσμου, ο Κολοσσός της Ρόδου, ήταν αφιερωμένος στον θεό Ήλιο. Ο Κολοσσός ήταν
ένα τεράστιο μπρούντζινο άγαλμα του Ήλιο με μορφή άνδρα ο οποίος κρατάει
πυρσό και καεί δυνατή και λαμπερή φωτιά. Το άγαλμα αυτό κατασκευάστηκε γύρω
στο 300π.Χ. και πατούσε το ένα του πόδι στα αριστερά και το άλλο στα δεξιά του
λιμανιού της Λίνδου στη Ρόδο. Γύρω στο 224π.Χ όμως το άγαλμα έσπασε στα
γόνατα εξαιτίας ισχυρού σεισμού που έπληξε την περιοχή.
Ο Ήλιος όπως και οι υπόλοιποι θεοί είχε αρκετά παιδιά. Η πιο γνωστή του κόρη
είναι η Πασιφάη, η γυναίκα του βασιλιά της Κρήτης Μίνωα, η οποία γέννησε
αργότερα τον Μινώταυρο. Ο πιο γνωστός του γιος είναι ο Φαέθωνας, ο οποίος
προσπάθησε να οδηγήσει μία μέρα το άρμα του πατέρα του αλλά δεν κατάφερε να
το ελέγξει. Έχασε τον έλεγχο και πέρασε τόσο κοντά στην γη που την έκαψε.
Βλέποντας τον ο Δίας, έστειλε τον κεραυνό του και τον γκρέμισε από το άρμα. Το
φλεγόμενο σώμα του έπεσε στον ποταμό Ηριδανό. Βλέποντας τον οι αδελφές του οι
Ηλιάδες άρχισαν να τον πενθούν και από την ένταση του πένθους τους με τα πολλά
τους δάκρυα, μεταμορφώθηκαν σε λεύκες και τα δάκρυά τους να έγιναν το ρετσίνι
που τρέχει από το δέντρο.
Ο Ήλιος από την θέση που βρίσκεται μπορεί και βλέπει τα πάντα. Πολλές
ιστορίες τον παρουσιάζουν ως κατάσκοπο. Ήταν ο Ήλιος αυτός που φανέρωσε
στον Ήφαιστο ότι η γυναίκα του θεά Αφροδίτη τον απατούσε με τον αδελφό του τον
θεό Άρη. Ακόμη ο Ήλιος φανέρωσε στη θεά Δήμητρα για την αρπαγή της
αγαπημένης κόρης της από τον θεό Πλούτωνα, στον κάτω κόσμο, όταν εκείνη
γυρεύοντας την σε παντού, σε ουρανό, θάλασσα και γη δεν μπορούσε να την βρει
πουθενά.
Τον Θεό Ήλιο πολύ συχνά αρκετοί τον ταυτίζουν είτε με τον θεό της φωτιάς
Ήφαιστο είτε ακόμη συχνότερα με τον θεό του φωτός Απόλλωνα (εξάλλου το
προσωνύμιο του θεού Απόλλωνα Φοίβος σημαίνει φωτεινός). Τα ιερά ζώα του
Ήλιου είναι ο κόκορας και ο αετός.
